Proktolog i rak jelita grubego: Jakie badania wykonuje się w celu wczesnej diagnozy?

Proktolog to lekarz specjalista, najczęściej z dziedziny chirurgii ogólnej lub gastroenterologii, zajmujący się diagnostyką, leczeniem oraz profilaktyką schorzeń związanych z końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego. Obszar jego pracy obejmuje choroby jelita grubego, odbytnicy, okolic odbytu oraz sąsiadujących struktur anatomicznych.

Wizyta u proktologa zaczyna się od przeprowadzenia wywiadu, czyli zebrania dokładnych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, chorób przewlekłych, przyjmowanych leków, schorzeń występujących w rodzinie oraz informacji dotyczących stylu życia pacjenta, w tym diety oraz aktywności fizycznej. Po zebraniu wywiadu lekarz przechodzi do badania fizykalnego. W swojej praktyce klinicznej proktolog posługuje się różnorodnymi metodami diagnostycznymi, w tym badaniami fizykalnymi, takimi jak badanie per rectum, które pozwala na ocenę stanu odbytnicy i okolicy odbytu. Ponadto stosuje zaawansowane techniki endoskopowe, w tym rektoskopię, proktoskopię, sigmoidoskopię oraz kolonoskopię, umożliwiające wnikliwą ocenę stanu końcowego odcinka przewodu pokarmowego.

Czym zajmuje się proktolog?

Proktolog jest specjalistą zajmującym się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób końcowego odcinka przewodu pokarmowego. W swojej codziennej praktyce przeprowadza on badania przedmiotowe i podmiotowe pacjentów cierpiących m.in. na hemoroidy, szczeliny odbytu czy też zapalne choroby jelit. W zależności od postawionej diagnozy i stanu pacjenta może on także zlecać terapię farmakologiczną w postaci leków stosowanych miejscowo lub leków przyjmowanych doustnie. W części przypadków konieczne może być leczenie zabiegowe, takie jak podwiązywanie hemoroidów gumką lub chirurgiczne leczenie szczeliny odbytu.

Proktolog zajmuje się także profilaktyką chorób końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Udziela porad dotyczących zdrowego stylu życia, prawidłowej diety, odpowiedniego rodzaju aktywności fizycznej oraz właściwej higieny okolic odbytu. Poza tym może udzielić porad dotyczących wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego.

Jaką chorobą jest rak jelita grubego?

Nowotwór jelita grubego jest to nowotwór występujący w obrębie okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego i odbytnicy.

Rak jelita grubego rozwija się w większości przypadków na podłożu uszypułowanego, znacznie rzadziej nieuszypułowanego gruczolaka, w którym poprzez procesy metaplastyczne doszło do powstania raka nieinwazyjnego (tzw. raka in situ, CIS) – obecnego wyłącznie w obrębie błony śluzowej, a następnie inwazyjnego (po nacieczeniu poza blaszkę właściwą błony śluzowej).
W 90-95% przypadków zachorowanie na nowotwór złośliwy jelita grubego jest sporadyczne, w pozostałych 5-10% występuje podłoże dziedziczne.

U chorych na raka jelita grubego, nawet jeśli wiemy, na jakie czynniki byli oni narażeni, trudno jest określić, który z nich odegrał kluczową rolę w rozwoju raka.

Jakie badania wykonuje się w celu wczesnej diagnozy raka jelita grubego?

We wczesnym wykryciu raka jelita grubego pomagają takie badania jak: pomiar markera nowotworowego CEA, badanie per rectum, kolonoskopia, test na obecność krwi utajonej w kale, wlew kontrastowy czy badanie genetyczne.

Pomiar markera nowotworowego CEA

Antygen karcinoembrionalny (CEA, antygen rakowo-płodowy) to marker nowotworowy (potocznie wykrywacz raka). Jest to związek chemiczny, który w organizmie zdrowego człowieka nie występuje w ogóle lub w niewielkich ilościach. Jego poziom wzrasta dopiero wtedy, gdy rozwija się nowotwór (choć w niektórych przypadkach także w przebiegu innych chorób). Początkowo sądzono, że antygen karcinoembrionalny jest charakterystyczny tylko dla raka jelita grubego, jednak później okazało się, że może sugerować rozwój także innych nowotworów.

W celu oznaczenia stężenia CEA pobiera się krew. Niekiedy pobierany jest także płyn z jamy otrzewnej, jamy opłucnej lub płyn mózgowo-rdzeniowy.

Test na krew utajoną

Test na obecność krwi utajonej w kale jest często stosowane w diagnostyce różnych chorób przewodu pokarmowego, dodatni wynik na krew utajoną w kale może sugerować raka jelita. Jego regularne przeprowadzanie zalecane jest dla wszystkich osób po 50. roku życia jako badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Krew utajona oznacza niewielką ilość krwi, która nie zmienia konsystencji i barwy kału, czyli nie da się jej zobaczyć gołym okiem - wykrywa się ją tylko w specjalnych badaniach. Istnieją dwa rodzaje takich badań - test gwajakolowy (gFOBT) oraz test z użyciem bibułek. Ten pierwszy analizowany jest przez specjalistów w laboratorium, natomiast drugi można wykonać samodzielnie (jest dostępny w aptekach bez recepty).

Badanie per rectum

Badanie per rectum (palcem przez odbytnicę) jest rutynowym badaniem wykonywanym w profilaktyce takich nowotworów jak nowotwór prostaty i rak jelita grubego oraz raka odbytnicy. Badanie to przeprowadza się w pozycji kolanowo-łokciowej lub stojącej i polega ono na umieszczeniu przez lekarza zwilżonego palca (po uprzednim nałożeniu rękawiczek) w odbytnicy pacjenta. Badanie per rectum nie jest badaniem komfortowym, jednakże to właśnie dzięki niemu lekarz może ocenić, czy w okolicy odbytu nie ma żadnych zmian (stwardnień czy grudek). Badanie per rectum pozwala ponadto ocenić dno pęcherza moczowego, stan prostaty i nasieniowodów u mężczyzn, u kobiet stosuje się je natomiast w diagnostyce procesów chorobowych jajników, górnego odcinka pochwy czy szyjki macicy.

Kolonoskopia

Kolonoskopia jest jednym z najważniejszych badań przesiewowych w profilaktyce raka jelita - jej przeprowadzanie zaleca się już od 35. roku życia. Polega ona na wprowadzeniu do odbytu giętkiego przewodu, który jest zakończony kamerą - pozwala to na dokładne zbadanie jelita grubego (czasami ściany jelita należy rozciągnąć poprzez wpompowanie niewielkiej ilości powietrza). Obraz z kamery widać na monitorze, dzięki czemu możliwa jest dokładna ocena jelita grubego. Podczas kolonoskopii można także pobrać wycinek obecnej w jelicie zmiany do dalszych badań, a także usunąć ewentualne polipy. Przed kolonoskopią (ok. 3 dni) należy zmienić dietę na płynną. Zabieg wykonywany jest w narkozie lub znieczuleniu miejscowym, trwa kilkadziesiąt minut.

Innym rodzajem kolonoskopii jest tzw. kolonoskopia wirtualna, która polega na utworzeniu trójwymiarowego modelu jelita grubego przy pomocy obrazów uzyskanych podczas rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej.

Wlew kontrastowy jelita grubego

Wlew kontrastowy jelita grubego jest badaniem radiologicznym jelita grubego z użyciem kontrastu, wykonuje się je w celu wykrycia zmian obecnych w jelicie grubym. Kontrast wprowadzany jest do jelita grubego ze względu na to, że pochłania on promienie rentgenowskie w większym stopniu niż ściana jelita. Po podaniu kontrastu przez ciało pacjenta przepuszcza się wiązkę promieniowania rentgenowskiego i dzięki temu uzyskuje się obraz jelita. Wyróżnia się dwa rodzaje badania - jednokontrastowe i dwukontrastowe. Przed przeprowadzeniem wlewu kontrastowego należy stosować dietę płynną (ok. 3 dni przed), w dniu badania nie wolno jeść, pić, palić papierosów, przyjmuje się również środki przeczyszczające.

Badanie histopatologiczne

Badanie histopatologiczne jest kluczowym i niezastąpionym badaniem w diagnozowaniu nowotworów, wykonywane jest kiedy występuje podejrzenie raka jelita. Polega na pobraniu fragmentów tkanek (np. podczas kolonoskopii) i ich analizie pod mikroskopem. Badanie to pozwala na dokładne określenie stopnia zaawansowania choroby.

Gdzie pójść na konsultację do proktologa?

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna działa poradnia proktologii zatrudniająca najlepszych specjalistów w tej dziedzinie. Podczas wizyty lekarz proktolog przeanalizuje dokumentację, przeprowadzi wywiad z pacjentem i wykona konieczne badania.

Źródła:
https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jelita-grubego-czym-jest
https://zdrowegeny.pl/poradnik/rak-jelita-grubego-badania-ktore-pozwola-wykryc-go-we-wczesnym-stadium
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/badania/antygen-karcinoembrionalny-cea-antygen-rakowo-plodowy-norma-aa-ZEvx-hRiv-uvXn.html