Stres oksydacyjny - przyczyny objawy, wpływ, leczenie, dieta

Co to jest stres oksydacyjny?

O stresie oksydacyjnym (tlenowym) mówimy w momencie zachwiania równowagi pomiędzy ilością antyoksydantów i wolnych rodników w organizmie. Nadmiar produkcji tych drugich związany jest z niezdrowym trybem życia.
Konsekwencją zanieczyszczenia organizmu są poważne schorzenia, w tym nowotwory, choroby układu oddechowego i nerek, zaburzenia hormonalne. Chory może się też zmagać z degenerującymi układ nerwowy Parkinsonem i Alzheimerem, jak również problemami z układem sercowo-naczyniowym, które mogą skończyć się zawałem serca.
Uogólniając, stres oksydacyjny to zanieczyszczenie organizmu, do którego dochodzi w komórkach. „Winowajcami” takiego stanu są wolne rodniki, czyli cząsteczki, które nie posiadają na swojej orbicie elektronu. Aby go uzupełnić są zdolne do utleniania cząsteczek sąsiednich. Fizjologiczne ilości wolnych rodników zapewniają prawidłowe funkcjonowanie komórkom, jednak ich nadmiar prowadzi do uszkadzania komórek i zaburza pracę organizmu. 

Jakie są przyczyny stresu oksydacyjnego?

Stres oksydacyjny najczęściej powstaje w skutek czynników zewnętrznych:

• stresu, życia w napięciu nerwowym;
• intensywnego, regularnego wysiłku fizycznego;
• zanieczyszczenia środowiska;
• nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne (zbyt intensywne opalanie się);
• palenia papierosów;
• kontaktu z metalami ciężkimi: ołowiem, kadmem i rtęcią oraz z tlenkami azotu poprzez żywność czy spaliny samochodowe;
• zażywania niektórych leków. – antykoncepcyjnych, antydepresyjnych, sterydów oraz antykoagulantów.

Nie bez znaczenia jest także wiek, gdyż z upływem lat mechanizmy obronne organizmu przed nadmiarem wolnych rodników ulegają znacznemu osłabieniu.
Istotną przyczyną stresu oksydacyjnego jest również niewłaściwa dieta, a konkretnie spożywanie m.in.:

• wysoko przetworzonej żywności, pryskanych i nawożonych sztucznie owoców i warzyw;
• spleśniałych produktów (głównie warzyw i owoców) - odkrawanie obitych lub spleśniałych fragmentów owoców, warzyw czy pieczywa i spożywanie reszty produktu;
• wędzonych (szkodliwe węglowodory aromatyczne powstają podczas wędzenia);
• smażonych, przypalonych (destrukcyjne dla zdrowia związki aminowe powstają podczas smażenia, obecne są także w produktach przypalonych);
• mięsa peklowanego (obecne są w nim szkodliwe związki nitrozoaminowe);
• alkoholu.

Jak powstaje stres oksydacyjny?

Wolne rodniki (oksydanty) powstają w trakcie każdego oddechu, kiedy organizm przetwarza dostarczany tlen na energię niezbędną do życia. Posiadają one wolny elektron, który w organizmie dąży do połączenia się z elektronem z jakiejkolwiek komórki. W procesie tym dochodzi do dezintegracji i uszkodzenia komórek, którym wolne rodniki "odebrały" elektron. Może w ten sposób dojść do uszkodzenia cząstek białka, tłuszczów, a nawet do uszkodzenia DNA komórek. By do tego nie doszło, w organizmie powinny znajdować się również przeciwutleniacze (antyoksydanty), których zadaniem jest przeciwdziałać szkodliwemu działaniu wolnych rodników. Przeciwutleniacze oddają wolnym rodnikom swój wolny elektron, w ten sposób chroniąc inne komórki przed szkodliwym działaniem oksydantów. Przeciwutleniacze pochodzą głównie z pożywienia – są to karotenoidy, polifenole i witaminy A, C i E. Organizm wytwarza (w wątrobie) także własny przeciwutleniacz znany pod nazwą glutation. Jeśli z jakiegoś powodu zaburzona zostanie równowaga między oksydantami a przeciwutleniaczami, dochodzi do stresu oksydacyjnego.  Jest to stan niebezpieczny dla zdrowia, a w razie jego przedłużania się – dla życia.

Jakie są objawy stresu oksydacyjnego?

Na początku zaczyna się powoli i niewinnie. Czasami ból głowy, problemy z trawieniem, zaparcia, rumienie czy wysypki skórne, bóle mięśniowe i stawowe. Organizm wysyła sygnał, że coś jest nie tak. Nie ignoruj go, bo może to być początek stresu oksydacyjnego.
Kolejny etap to spadek składników odżywczych we krwi (witamin, mikroskładników). Uszkodzone przez wolne rodniki komórki nie są w stanie przyswajać potrzebnych ilości składników odżywczych z pożywienia co prowadzi do dalszego osłabienia organizmu.
Tworzenie się stanów zapalnych jest nieuniknionym następstwem stresu oksydacyjnego. Kiedy nasze komórki ulegają uszkodzeniu w skutek działania wolnych rodników, układ odpornościowy jest przeciążony co w ostateczności prowadzi do powstawania stanów zapalnych, które doprowadzają do chorób, bardzo groźnych chorób.

Jakie choroby wywołuje stres oksydacyjny?

Konsekwencje zbyt wysokiego poziomu wolnych rodników w organizmie mogą poważnie odbić się na stanie zdrowia. Stres oksydacyjny prowadzi do uszkodzenia struktur komórkowych, w szczególności mitochondriów i DNA. Wśród długofalowych skutków procesów degeneracyjnych wymienia się szybsze starzenie się skóry (wolne rodniki niszczą włókna kolagenowe), spadek odporności organizmu i zwiększone ryzyko rozwoju wielu groźnych schorzeń.
Ze stresem oksydacyjnym łączy się miażdżycę i inne choroby układu krwionośnego, które mogą prowadzić do udaru mózgu bądź zawału serca. Wynika to z faktu utleniania lipidów przez wolne rodniki i, w konsekwencji, osadzanie się tłuszczu na ściankach tętnic. Jego nadmiar może skutkować uszkodzeniem naczyń krwionośnych i tworzeniem się skrzepów.
Inną grupą schorzeń, które według naukowców mają związek ze stresem oksydacyjnym są choroby neurodegeneracyjne. Komórki nerwowe są szczególnie wrażliwe na działanie wolnych rodników – uważa się, że powodowane przez nie uszkodzenia mogą być jedną z przyczyn takich chorób, jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona.
Coraz częściej mówi się też o wpływie stresu oksydacyjnego na płodność, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. U mężczyzn nadmiar wolnych rodników może pogarszać jakość nasienia, zmniejszając ruchliwość plemników, a nawet prowadząc do ich zniszczenia. W przypadku kobiet stres oksydacyjny może powodować problemy z cyklem miesiączkowym, a także zaostrzać przebieg takich schorzeń, jak endometrioza czy zespół policystycznych jajników. Inne możliwe konsekwencje to utrudnione zagnieżdżenie się zarodka (w skutek pogorszenia kondycji błony śluzowej macicy) oraz skrócona żywotność komórek jajowych. 

Stres oksydacyjny a nowotwory

Skutki stresu oksydacyjnego dotyczą nie tylko ogólnego pogorszenia się jakości życia. Stres ten może bowiem sprzyjać rozwojowi bardzo wielu chorób, w tym nowotworów. Przyczynia się do powstania tych ostatnich poprzez uszkodzenia DNA komórek, jakich dokonują wolne rodniki. W kontekście stresu oksydacyjnego przywołuje się głównie czerniaka jako nowotwór związany nie tylko z działaniem wolnych rodników, lecz także nadmierną ekspozycją na promieniowanie słoneczne.
Inne choroby, które może powodować stres oksydacyjny to: miażdżyca, choroba wieńcowa, choroba Parkinsona, Alzheimera, udar mózgu oraz zawał mięśnia sercowego. Wolne rodniki mają także znaczenie w rozwoju chorób płuc, żołądka, nerek oraz układu moczowego.

Czy żywność może wywołać stres oksydacyjny?

Niewiele osób ma świadomość tego, że stres oksydacyjny powstaje w organizmie nie tylko na skutek spożywania fast-foodów i żywności przetworzonej, lecz także warzyw i owoców, które zostały mocno nawożone i pryskane chemicznie. Szkodliwe są również produkty smażone i wędzone oraz spleśniałe. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na to, że odkrojenie spleśniałej części owocu lub wyrzucenie kilku spleśniałych kromek chleba i pozostawienie reszty nie jest dobrym pomysłem. Cząsteczki pleśni, choć jeszcze niewidoczne gołym okiem, już znajdują się w pozostałej części pożywienia, dlatego należy zawsze wyrzucać cały produkt, a jeśli leżał w chlebaku lub koszyku na owoce, to trzeba również dokładnie umyć cały pojemnik.

Co natomiast jeść, by przeciwdziałać wolnym rodnikom?

Szukając naturalnych antyoksydantów należy zwracać uwagę m.in. na produkty bogate w witaminy A, C i E, selen, cynk, a także zawierające polifenole, flawonoidy i karotenoidy. Do źródeł przeciwutleniaczy należą m.in.:

• świeże warzywa, np. pomidory, marchew, czerwona papryka, brokuły, rośliny strączkowe, cebula, czosnek
• świeże owoce, np. jagody, borówki, śliwki, wiśnie, maliny, truskawki, jabłka, winogrona, kiwi, cytrusy
• orzechy
• oleje roślinne
• zielona herbata
• owoce morza
• kasza gryczana

Gdzie pójść do lekarza?

W celu konsultacji u lekarza rodzinnego, dietetyka, onkologa warto pójść do Onkolmed Lecznica Onkologiczna, gdzie przyjmują bardzo dobrzy specjaliści onkolodzy, dietetyce i lekarze rodzinni.

W celu umówienia się na konsultację u dietetyka, lekarza rodzinnego, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
https://www.medme.pl/artykuly/stres-oksydacyjny-objawy-przyczyny-i-konse... 
https://www.poradnikzdrowie.pl/sprawdz-sie/objawy/stres-oksydacyjny-przy...
https://www.medonet.pl/zdrowie,stres-oksydacyjny---przyczyny--objawy--ja...
https://www.hellozdrowie.pl/stres-oksydacyjny-z-czego-wynika-i-jak-sobie...
https://bioaronsystem.pl/stres-oksydacyjny-co-to-jest-przyczyny-objawy-z...
https://www.ekologia.pl/kobieta/zdrowie/co-prowadzi-do-stresu-oksydacyjn...