Jakie są biologiczne czynniki rakotwórcze?

Streszczenie

Biologiczne czynniki rakotwórcze to grupa patogenów zaliczonych przez IARC do kategorii 1, czyli uznanych za rakotwórcze dla ludzi. Należą do nich jedna bakteria (Helicobacter pylori), siedem wirusów (m.in. HPV, HBV, HCV, EBV, KSHV, HTLV-1, HIV-1) oraz trzy pasożyty (Schistosoma haematobium, Opisthorchis viverrini, Clonorchis sinensis). Każdy z tych czynników wywołuje specyficzne procesy prowadzące do nowotworzenia – od wprowadzania materiału genetycznego do komórek, przez przewlekły stan zapalny, po indukcję zmian epigenetycznych czy mutacji. Diagnostyka obejmuje badania serologiczne, PCR, endoskopię z biopsją, obrazowanie (USG, TK, MR) oraz ocenę markerów nowotworowych, a leczenie w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie realizowane jest przez interdyscyplinarny zespół onkologów, chirurgów, radioterapeutów i chemioterapeutów za pomocą chirurgii, chemioterapii, radioterapii oraz terapii celowanych i immunoterapii.

Wprowadzenie

Biologiczne czynniki rakotwórcze odgrywają znaczącą rolę w etiologii wielu nowotworów na całym świecie. Ponad 15% przypadków nowotworów wiąże się z przewlekłymi infekcjami patogenami biologicznymi. Zrozumienie tych mechanizmów jest kluczowe dla profilaktyki, wczesnego wykrywania i skutecznego leczenia. W artykule omówimy każdą grupę czynników, metody diagnostyczne i terapeutyczne dostępne w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie oraz przedstawimy zaproszenie na konsultacje i badania.

1. Bakterie

1.1 Helicobacter pylori

Opis i mechanizm
Helicobacter pylori to Gram-ujemna bakteria kolonizująca błonę śluzową żołądka; przewlekła infekcja prowadzi do zapalenia, owrzodzeń, a w dalszej kolejności do raka żołądka poprzez indukcję stresu oksydacyjnego i zmiany genetyczne w komórkach żołądka.

Diagnostyka

• Test oddechowy z użyciem ureazy

• Serologia (przeciwciała IgG)

• Endoskopia z biopsją i testem ureazy

• PCR z materiału z biopsji

Leczenie

• Eradykacja bakteryjna: terapia potrójna lub poczwórna (np. inhibitorem pompy protonowej + dwa antybiotyki)

• Monitorowanie w onkologii żołądka przez gastroskopię kontrolną

Specjaliści w Onkolmed

• Onkolog i chemioterapeuta w przypadku zaawansowanego raka żołądka

2. Wirusy

IARC zaklasyfikowała siedem wirusów jako rakotwórcze dla ludzi (Group 1):

2.1 Human papillomaviruses (HPV)

Mechanizm
Onkogenne białka E6 i E7 HPV degradują białka supresorowe p53 i pRb, co prowadzi do niekontrolowanej proliferacji komórek nabłonkowych.

Nowotwory

• Rak szyjki macicy (99% przypadków powiązanych z HPV)

• Raki anogenitalne, jamy ustnej i gardła

Profilaktyka i diagnostyka

• Szczepienia przeciw HPV (typy 16/18)

• Cytologia szyjki macicy (Pap test) i testy HPV DNA

• Biopsja i kolposkopia

Specjaliści

• Ginekolog onkolog

• Onkolog radioterapeuta

2.2 Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV)

Mechanizm
Integracja DNA HBV do genomu gospodarza powoduje mutacje przez insercję i indukcję stresu oksydacyjnego, a białko HBx modyfikuje epigenetykę komórki, co sprzyja kancerogenezie.

Nowotwór

• Rak wątrobowokomórkowy (HCC)

Diagnostyka

• Markery serologiczne (HBsAg, HBeAg)

• PCR ilościowy DNA HBV

• USG, TK, MR wątroby

• Biopsja wątroby

Specjaliści

• Hepatolog / onkolog

• Radiolog

2.3 Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV)

Mechanizm
Przewlekła infekcja HCV prowadzi do zapalenia wątroby, marskości i nadprodukcji wolnych rodników, co skutkuje uszkodzeniem DNA i mutacjami.

Nowotwór

• Rak wątrobowokomórkowy

Diagnostyka

• Przeciwciała anty-HCV i PCR HCV RNA

• Badania obrazowe i biopsja wątroby

Specjaliści

• Hepatolog/onkolog

• Chemioterapeuta i radioterapeuta

2.4 Epstein–Barr virus (EBV)

Mechanizm
Latentne białka wirusa LMP1 i EBNA synergizują z sygnałami proliferacyjnymi komórek, co prowadzi do limfoproliferacji i transformacji nowotworowej .

Nowotwory

• Chłoniaki Burkitta i Hodgkina, rak nosogardzieli

Specjaliści

• Hematolog-onkolog

• Radioterapeuta

2.5 Kaposi sarcoma-associated herpesvirus (KSHV)

Nowotwory

• Mięsak Kaposiego u pacjentów z immunosupresją

2.6 Human T-cell lymphotropic virus type 1 (HTLV-1)

Nowotwory

• Ostra białaczka/limfoma T-komórkowa

2.7 HIV-1

Nowotwory

• Wskazuje na zwiększone ryzyko Kaposi sarcoma, chłoniaków i raka szyjki macicy przez stłumienie immunologiczne

3. Pasożyty

3.1 Schistosoma haematobium

Mechanizm
Chroniczne zanurzenie z jajami w naczyniach pęcherza powoduje przewlekły stan zapalny, wytwarzanie wolnych rodników i wtórne mutacje sprzyjające rakowi płaskonabłonkowemu pęcherza.

Nowotwór

• Rak płaskonabłonkowy pęcherza moczowego

Diagnostyka

• Badanie moczu na jaja

• Cytologia moczu i cystoskopia z biopsją

Specjaliści

• Urolog

• Onkolog i radioterapeuta

3.2 Opisthorchis viverrini i Clonorchis sinensis

Mechanizm
Przewlekła infekcja flukami w przewodach żółciowych prowadzi do zapalenia, włóknienia i mechanicznego uszkodzenia nabłonka z wtórnymi mutacjami genów promotorowych, co sprzyja rozwojowi cholangiocarcinoma.

Nowotwór

• Rak dróg żółciowych (cholangiocarcinoma)

Diagnostyka

• Badanie kału na jaja

• USG/TK dróg żółciowych, ERCP, biopsja

Specjaliści

• Gastroenterolog

• Chirurg onkologiczny

• Radiolog

4. Diagnostyka i leczenie w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie

W naszej przychodni stosujemy najnowocześniejsze metody diagnostyczne:

• Molekularne: PCR, sekcjonowanie NGS,

• Obrazowe: USG,

• Patomorfologiczne: biopsja, ocena histopatologiczna i immunohistochemia

Leczenie prowadzone jest przez zespół:

• Onkolog – koordynacja leczenia

• Chirurg onkologiczny – radykalne zabiegi resekcyjne

• Radioterapeuta – radioterapia konformalna, brachyterapia

• Chemioterapeuta – terapie standardowe i celowane

• Specjaliści POZ – wsparcie w opiece paliatywnej i profilaktyce wtórnej

5. Zaproszenie na konsultacje

Serdecznie zapraszamy na konsultacje do Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie nasi doświadczeni specjaliści pomogą w diagnostyce i leczeniu nowotworów związanych z biologicznymi czynnikami rakotwórczymi.

Źródła:

1. IARC Monographs: Biological Agents. NCBI Bookshelf, 2020.

2. WHO Fact Sheet: Human papillomavirus (HPV) and Cancer, 2024.

3. WHO Fact Sheet: Cervical Cancer, 2024.

4. IARC HPV Monograph Vol. 90.

5. Michitaka S, et al. Mechanisms of HBV-induced hepatocellular carcinoma. PMC, 2014.

6. McGivern DR, Lemon SM. Virus-specific mechanisms of HCV carcinogenesis. Oncogene, 2011.

7. Southgate R, et al. Schistosoma haematobium and bladder cancer. PMC, 2001.

8. IARC Monographs: Schistosoma haematobium.

9. Sripa B, et al. Opisthorchis viverrini and cholangiocarcinoma. PLOS Med, 2007.

10. Opisthorchis viverrini—Current Understanding. PMC, 2023.